84. Moederdag

Lavinia, Woensdag 11 mei 2022

Als je moeder plots je moeder niet meer is, maar getransformeerd werd in een totaal andere persoon. Niet omdat ze er zelf voor koos, wie zou er ook voor dementie kiezen? Als ze jou niet meer herkent, maar jij ook haar niet, als communiceren volledig anders geworden is. Als zinnen enkel nog bestaan uit een samenraapsel van nietszeggende woorden, aan elkaar geregen door pijnlijke stiltes… Als de stiltes steeds langer worden, de zinnen steeds minder betekenis lijken te hebben, maar je wel nog steeds dat vertrouwde gezicht van je mama ziet, dan zegt je hoofd dat dit niet klopt. De contradictie is te groot. Dit is niet de mama die mij opvoedde, die mij bij mijn handje naar school toebracht, die bezorgd over mijn pijnlijke knie wreef. De sterke, stille en trotse vrouw is niet meer. Er huist een vreemde in haar lichaam. En ook haar lichaam dat vroeger lekker mals was, is er niet meer. O ja, ze stapt nog statig door de gangen, met een rechte houding. Maar haar magere silhouet verraadt dat de dementie ook haar initiatief om te eten heeft beroofd.

Voor het eerst heb ik Moederdag totaal onverwacht in een andere dimensie beleefd. Ik was hier ondanks alles niet op voorbereid. Het kwam heel onverwacht. Ik had een video gesprek met haar, zodat ik toch nog een beetje het gevoel had dat ik bij haar was. Het gesprek liep echter bijzonder moeizaam. Ik vermoed dat ze me wel herkende, maar of ze nu ook echt wist dat ik haar dochter was, dat denk ik niet. Op zich is dit niet belangrijk. Het gaat erom dat zij een mooi moment beleeft, want het is tenslotte háár dag. En ik kon ook wel zien dat ze blij was. Ik poogde op verschillende manieren toegang te vinden tot de vrouw met het gezicht van mijn mama. Inspelend op wat ik bij haar op tafel zag staan, of op de foto’s aan de muur. De antwoorden kwamen er heel moeilijk uit, soms ook  helemaal niet. Lichaamstaal werd eens te meer belangrijk. Maar lichaamstaal gebruiken en lezen op 1800 kilometer via een klein schermpje, is niet evident. Ik zag haar vaak wegdwalen, ergens in een wereld die voor ons niet toegankelijk is. De frustratie is enorm omdat je het gevoel hebt dat je moet praten. Maar dit is helemaal niet zo. Nabijheid is zoveel belangrijker. Hoe graag wou ik haar knokige handen strelen, wrijvend over de oppervlakkige blauwe aders die een grillig patroon op haar handrug vormen. Hoe graag voelde ik haar tengere lichaam tegen mijn zachte rondingen. Ik wou dansen met haar, net als toen ik laatst in België op bezoek was. Mijn povere pogingen om samen een liedje te zingen leken eerder wanhopige stuiptrekkingen om haar mee te nemen in een wereld die we samen konden beleven en delen. Even leek het te lukken, even zong ze met me mee, zonder woorden, maar wel met een glimlach en kleine ritmische bewegingen in haar hoofd. Dat het zo vals was als een kat, deerde me niet. Voor mama vast en zeker ook niet.

Moederdag heeft plots een andere betekenis gekregen. Een nare betekenis van telkens te moeten loslaten wat was : de ontelbare uren dat we – bijna als vriendinnen – gekscheerden, leuke uitstappen deden, samen een trui breiden terwijl we televisie keken. Heimelijk een stukje chocolade deelden, zonder dat de rest van het gezin dit wist. We hadden een sterke band : zij was voor mij de zus die ik altijd zo heb gemist, en ik leek voor haar een beetje een vriendin te zijn. Elk jaar gingen we samen op reis, naar ‘het kasteel in de Ardennen’. Mijn tante organiseerde er kampen voor kinderen en volwassenen die op een soort retraite gingen. Het was onze tweede thuis geworden. Mijn tante stond dagelijks achter het fornuis, te roeren in gigantische kookpotten. Iedereen werd er ontzettend verwend met de lekkerste schotels. Het was vrij primitief – een oud klooster – met enkel kleine 1 persoons kamertjes met een lavabo. Het toilet was een eind verder in de hal. Het rook er ook altijd vreemd, naar oude gebouwen, en oud hout. Het kabbelende beekje net achter het kasteel waar menig kinderen met hun laarsjes hebben doorgelopen.

Wat was ik er graag. Ruwweg geschat, denk ik dat we er wel 30 jaar lang heen zijn gegaan, elk jaar opnieuw, later ook met onze drie kinderen. Elke avond na de afwas werd er steevast met de kaarten gespeeld, urenlang lachen en gek doen.

Ik weet niet waarom, maar met een mokerslag kwam de wrede realiteit binnen. Dit komt nooit meer terug. Al jarenlang heb ik het gerationaliseerd, mede vanuit mijn achtergrond als hulpverlener in de geriatrie. Altijd lukte het me om binnen te komen in haar wereld, en samen mooie momenten te beleven.

Waarom dit me nu zo hard raakte, weet ik niet. Was het de confrontatie met een minder goede dag, was het omdat het Moederdag was terwijl dit voor haar geen enkele betekenis heeft, en voor mij een uitgeholde dag geworden is omdat ik niet meer de vrouw van weleer herken? Omdat ik haar afdwalende blik in de leegte als een getuigenis van haar dementie zag?

Alzheimer geeft alleen maar wrangheid aan de dag die haar dag had moeten zijn. Genietend van haar kinderen en kleinkinderen. In plaats daarvan wordt haar dag gerantsoeneerd tot haar stoel voor het raam, met het bloemstukje dat ze samen met haar ‘lotgenoten’ heeft gemaakt.

En toch twijfelt er geen haar op mijn hoofd om te zeggen en te voelen, mama ik hou van jou !

Aan iedere mama een welgemeende hartelijke dikke knuffel!

Hasta luego,

Annemie ofte Ana